Het Groninger netwerk van trekvaarten en de stedelijke infrastructuur

Toen in de 17^de eeuw een nieuwe omwalling werd aangelegd in Groningen is er veel aandacht besteed aan een plaats voor een zeehaven en vier havens voor de binnenvaart. In de stad was een fijnmazig stelsel van trekvaarten en waterwegen ontstaan en Groningen was uitgegroeid tot het centrum van dit waterverkeer. Tot ver in de 19^de eeuw was dit netwerk van cruciaal belang. De trekschuit maakte er gebruik van om personen te vervoeren. De beurt- en vrachtvaart vervoerden goederen. Met de komst van de trein, bus, en vrachtauto is het vervoer per water verminderd. Hoewel er veel is veranderd aan het stadsbeeld, zoals het dempen van havens en diepen, is er momenteel nog wel veel te zien van de belangrijke oude watergebonden infrastructuur. Zo is niet alleen de gedempte weg een overblijfsel van die structuur maar ook bijvoorbeeld gevels, kroegen, en snikstallen.

Groninger Archieven: toegang 817, inv. nr. 2564.

Al ruim voor de aanleg van het waternetwerk bestonden in Groningen al veel veerdiensten. Door gebruik te maken van bestaande waterwegen, met een kade of dijk als trekpad voor de paarden, konden mensen en goederen al vanaf 1594 met een veerdienst worden vervoerd. Groningen, Appingedam, Delfzijl, Leeuwarden en nog vele andere dorpen en steden werden op deze manier goed met elkaar verbonden. In de loop van de 17^de eeuw werd dit netwerk uitgebouwd en werden ook de Ommelanden en het Oldambt met Groningen verbonden. Zo duurde de reis van Groningen naar de belangrijke vesting Nieuweschans via Winschoten nog maar zeven uur.

Al snel ontstond er ook bij kleinere dorpen de behoefte om een eigen dorpsveer in te stellen voor personenvervoer. Er ontstonden kleine havens of zwaaikommen. Sommigen kregen hun eigen veerhuis, anderen konden gebruik maken van de provinciale trekvaart.

Groningen kreeg uiteindelijk vier havens voor de binnenvaart en één zeehaven. Er werden pakhuizen, veerhuizen, winkels voor scheepsbenodigdheden en woningen van schippers gebouwd, met als middelpunt de veerhuizen. Er zijn nog vele verwijzingen naar het oude waterwegennetwerk in Stad en Ommelanden te vinden. Wil je meer weten over oude waterwegen en wat daarvan bewaard is gebleven? Lees dan ‘Het Groninger netwerk van trekvaart en de stedelijke infrastructuur’ in de in de 23^ste editie van Hervonden Stad.